Plastic uitbarsting in de Golf van Napels

In de aanloop naar een congress in Napels over microplastics in de Middellandse Zee (de µMED) leggen we de alsmaar groeiende berg wegwerpplastic in de Golf van Napels bloot. Niemand lijkt van dit probleem wakker te liggen, de jongeren nog het minst. Is de Golf van Napels de enige plaats waar een plastic-uitbarsting nakend is? Nee, maar het is wel een van de weinige plaatsen waar de kritieke milieuproblemen in zo'n schril contrast staan met de adembenemende landschappen en culturele rijkdom van de regio, die wel door de goden gezegend lijkt.

Na bijna 20 jaar kind aan huis te zijn in Napels en het magnifieke Campi Flegrei-gebied, heb ik nog niet begrepen in hoeverre men er op de hoogte is van de planetaire crisis en haar drie pijlers: klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en vervuiling. Niet bijzonder veel, zo blijkt. Want er lijkt wel een vulkaan van wegwerpplastic uitgebarsten. Maar we mogen niet overhaast oordelen. Het gebrek aan bewustzijn of klimaatbezorgdheid moet een diepere oorzaak hebben. Zou die liggen in een mentaliteit die gevormd is door ernstige sociale en politieke problemen die al eeuwenlang aanslepen en ongeïnteresseerde overheden?

Wegwerpcultuur

Tijdens mijn laatste bezoek deed ik wat observaties (augustus 2022): De provincie van Napels is overspoeld door een vloedgolf van plastic afval, dat rondslingert op stranden, straten, akkers en braakliggende terreinen. Maar daar is niets nieuws aan, het is gewoon de laatste, post-corona golf van plastic. Het plastic-spoor slingert omhoog tot aan de parking aan de krater van de Vesuvius. In alle cafés en winkels krijg je gratis en ongevraagd wegwerpbekers en -zakken aangeboden. 

Maar ook de rest van il bel paese is berucht om de hoeveelheden afval op de stranden - gemiddeld 8 stuks per meter kustlijn, waarvan 84% plasticwaar, volgens het 2022 Beach Litter report van Legambiente. De opgepikte items bestaan voor een groot deel uit wegwerp tafelgerei ('stoviglie monouso') en plastic zakken. We kunnen terecht spreken van een wegwerpcultuur. 

Ik zei nee tegen zoveel mogelijk stuks voor zover de beleefdheidsvormen dat toelieten. We graaien nog wat dieper in de doos van Pandora.

Apollo en Jupiter

Gaten en holtes in millennia-oude muren zitten steevast volgepropt met verfrommelde papieren servetten, plastic flessen en bekers. Grieks-Romeinse archeologische sites en ruïnes worden als stortplaats gebruikt, zoals de muren van Cisterna Romana in Bacoli, de beboste hellingen aan de voet van de tempels van Apollo en Jupiter in de archeologische site van Cuma, het Sepulcrum van de Sibille van Cuma, het strand van de Romeinse haven in Misenum, en het smalle strand in Baiae, beroemd voor de Romeinse Termen en een onderzeese archeologische site. 

De begroeide hellingen van Monte di Procida, van waaraf je misschien wel het mooiste zicht ter wereld hebt - "Stupor Mundi" staat gegrift in een overzichtsbord - liggen ook vol gedumpt afval. Hoe liggen minder toeristische plekken er dan bij?

Politieagente

Wat betreft plasticvervuiling kon dit artikel evengoed over Mumbai, Jakarta of Caïro gaan. Maar in de Golf van Napels gaan de contrasten ieder voorstellingsvermogen te boven. Hoe kan deze regio zo luisterrijk schitteren om de schoonheid van haar vulkanische kusten, epische cultuurschatten, ideaal subtropisch klimaat, overheerlijke keuken en tegelijkertijd zo diep wegzinken in menefreghismo (onverschilligheid), schijnbare onwetendheid en zelfs ontkenning?

Een Napolitaanse politieagente met wie ik een praatje maak licht een tipje van de besmeurde sluier:

Wij zien het vuil niet, zegt ze. Totdat we weggaan en terugkomen. Dan zien we het ineens maar na een tijd lost het weer op. La vita va avanti.

Het is een overlevingsmechanisme, moet ik besluiten. Er huist een nog complexere geschiedenis achter - ik ga er dieper op in in een volgend artikel over Napels. Hoe het ook zij, de inwoners van Napels begrijpen de kunst van het leven. Ze zijn meesters in het overleven, manoeuvreren en gelukkig zijn in een complexe maatschappij. Daarvoor moet je je ogen voor sommige zaken sluiten, en niet recht in het vagevuur kijken, zoals ik als naïeve buitenlander wel deed tijdens mijn laatste bezoek. Gelukzalige onwetendheid zal niet helpen om de kern van de zaak te begrijpen. Dus ik graaf verder.

Toen kwam er cholera

Wegwerpplastic werd officieel verboden in Italië vanaf 14 januari 2022. Ik verwachte het verschil te zien deze zomer. Maar het plasticgebruik in bars en restaurants gaat gewoon door. Ik doe navraag en men ontkent of weet niet dat zo'n wet van kracht is. Een ober zegt dat ze het mogen gebruiken zolang de voorraad strekt. Maar blijft de plasticmolen niet gewoon doordraaien zolang de horeca blijft bestellen? En zo belanden we bij de industriële belangen die er waarschijnlijk mee gemoeid zijn, maar we laten ze links liggen want dat spoor leidt ons te ver.

Anderen zeggen dat het plasticgebruik begon te minderen net voor de coronapandemie begon, maar die trend is gestopt na de uitbraak. Wegwerp-eetgerei zou hygiënischer zijn en werd terug massaal geconsumeerd. Navraag bij de oudere generatie legt de cholera-epidemie van 1973 bloot, die zeer efficiënt is aangepakt, vooral omdat de 1911 epidemie toen nog vers in het collectieve geheugen zat.

De cholerabacterie verspreidt zich via vervuild water. Met kraantjeswater afgewassen borden boden toen geen garantie. Wegwerp was een tijdelijk oplossing. De cholera werd overwonnen, o.a. door vaccins en chloor in het leidingwater. Napels heeft nu uitstekend kraantjeswater. Maar het plastic is gebleven, in de cafés, in de huishoudens, en in de hoofden van de mensen als onmisbaar deel van het dagelijkse leven. Recente studies tonen echter aan dat ook plastic allesbehalve veilig is. Ziektekiemen, o.a. cholera kunnen meeliften op plastic items in de zee, en zo oceanen overbruggen.

Zee van plastic

Ik zoek op internet naar Italiaanse artikels om te zien hoe snel de Italiaan informatie kan vinden over de plastictsunami, zoals ik het noem. Ik typ in "tazza (of bicchiere) plastica monouso italia". Ik hoopte op artikels van Greenpeace enz., maar Google produceert een lijst met bedrijven die plastic cups etc. distribueren, met keuze uit 'het beste' en het goedkoopste 'monouso' items.

Dat leidt mij tot deze vraag: Krijgen Italianen wel genoeg informatie wat betreft de effecten van plastic op de natuur en de zee, die hun zo lief is? Weten zij, die zo graag zeevruchten eten, dat het leven in de zee kapotgaat van al dat gedegradeerd plastic en microplastics? En dat hun Middellandse Zee, die wordt opgehemeld omdat het water op zovele plaatsen 'cristallino' (kristalhelder) is, een van de vuilste en meest opgewarmde zeeën ter wereld is?

Activisme?

Waarschijnlijk weten velen dat. Maar degenen die op zoek gaan naar milieu-informatie zijn in principe al op de hoogte en bereid het anders te doen. Ook Greenpeace is in Napels actief, de ngo Marevivo is door de Napolitaanse Carmen di Penta opgericht, en andere ngo's doen hun best het tij te keren o.a. via de #plasticazero campagne. Er zijn zelfs een paar cafés (je kan ze tellen op één hand) in Zuid-Italië die plasticloos zijn, o.a. Caffetiamo in Napels. Maar het zijn druppels in de oceaan. Het systeem werkt tegen en reikt de mensen die klaarstaan niet de hand toe.

De ophaaldienst van vuilnis draait vierkant, je kan nergens veilig wandelen of fietsen, automobilisten zwaaien de plak, en koopwaar wordt nog steeds driedubbel verpakt in hygiënisch uitziende "confezzioni di plastica". Je moet aan rebels activisme doen, er de energie en vechtlust voor hebben, om keer op keer nee te zeggen.

Bezoek aan de supermarkt

Maar omdat ik op vakantie was, had ik energie. Kortom, ik was er een stoorzender en ondervroeg verschillende nietsvermoedende locals, vooral obers, fruitverkopers, winkeljuffrouwen en benzinepompmannen. Ik geraakte in een discussie met een fruitverkoopster in de supermarkt aan Lago Fusaro, die mijn hergebruikbare zakjes voor fruit weigerde. Dat is verboden, het moet in een plastic zak van de winkel. Ik kon haar toch vermurwen en we besloten dat het de schuld van de politici was en dat we allemaal ons steentje moeten bijdragen om onze planeet te beschermen. Ik was blij dat ze zelf de notie 'planeet' aanbracht. 

Zo wordt espresso opgediend

In cafés krijg je bij elke espresso een plastic beker water, ook uit een plastic fles. Dus ik bestel een "espresso en water van de kraan in een glazen glas". Antwoord: een perplexe of verveelde blik. Soms durf ik nog toe te voegen: plastic is slecht voor de natuur, zodat de boodschap overkomt.

Ik scrol verder door de websites van de plasticdistributeurs. Tegenwoordig wordt het plastic aangeboden als recyclebaar, dat klinkt groener. Maar dat is alleen relevant als het in de juiste, goed sluitende, vuilnisbak wordt geworpen (en niet ernaast of in de natuur), als die door de juiste ophaaldienst wordt leeggemaakt, en in de fabriek gerecycleerd wordt. 

Het zou dom zijn te geloven dat het zo werkt. Elk van die stappen heeft vele lekken. Anders zouden de stranden, straten, bossen en sites niet vol weggegooid afval liggen. 

Het strand, o.a. op de landengte tussen Capo Miseno, Lago Miseno en Monte di Procida, ligt na elke zomerdag vol wegwerpplastic. Dat is niet uit de vuilnisbakken gewaaid. Dat laten de mensen gewoon liggen na een dagje zonnebaden. Dit zijn de chiquere stranden van Napels. Hoe zouden andere stranden erbij liggen? 

Inertie

Ik ben een fan van metaforen en beeld me in dat de problemen van Napels voorgesteld kunnen worden als Kerberos, de driekoppige hond van de hel uit de mythologie. Elke kop verklaart voor een deel de algemene inertie die Italië karakteriseert. 

µMED*: 25-28 september 2022, International Conference on Microplastic Pollution in the Mediterranean Sea, Partenope Congress Centre. https://www.microplasticpollution.it/ 

* Intussen weet ik via een deelnemer dat er niet gepraat is op de conferentie over Napels zelf, alleen algemeen over de Middellandse Zee. 

------

Over de Campi Flegrei, de grote maar minder bekende vulkaan van Napels schreef ik hier. Volgens sommigen is dit een supervulkaan, maar misschien kan die toch niet tippen aan Yellowstone. Lees meer over supervulkanen en vulkanische winters in dit artikel, en ook hoe we die kunnen overleven. Tonga was een enorm grote uitbarsting, maar koelde het klimaat niet af. Cumbra Vieja op La Palma is intussen al vergeten, maar Mount Saint Helens misschien nog niet. Ontdek ook de andere (onbekende) Europese vulkanen. Of leer meer over de geologie van Italië in deze artikels over Carraramarmer en Puglia. 

Artikel door Kathelijne Bonne, geoloog en bodemkundige. Ik schrijf ook op de Planeetzusjes en GoodClimateNews. 

Laatste artikels: 

Vind je dit goed leesvoer? Ontvang een update voor elk nieuw artikel (om de zoveel weken / geen andere reclame)

Naar alle artikels.